Genealogia – pasja na całe życie

24 kwietnia 2015
Kategorie: Bez kategorii

Kamień węgielny numer 19

Opublikowano: 24.04.2015, 18:29

    Jedną z części sygnowanej w 1787 roku Metryki józefińskiej jest Opisanie Graniczne wsi Chronowa. Dokument ten zawiera dokładne opisanie granic między Chronowem a wsiami sąsiednimi. Sporządzony został w obecności (jak zapisano w przytomności) przedstawicieli zainteresowanych gmin.

     Jak znaczono wówczas granice wsi?

    Fizycznymi znakami granicy były tak zwane kopce, niektóre określano jako węgielne. Łącznie w Opisaniu Granicznym wsi Chronowa wymieniono ich 64. Ciekawostką leksykalną jest zwrot wysuto kopiec. Współcześnie zapisano by prawdopodobnie usypano kopiec. Znalazłem w Internecie Słowniczek gwary podhalańskiej, w którym podano, że wysuć oznacza wysypać.
Wyraz ten pojawia się także na portalu wolnelektury.pl, gdzie podano identyczne znaczenie oraz przykład zastosowania w utworze literackim:
wysuć (daw.) — wysypać.
(Wacław Potocki, Wojna chocimska)

    Dodatkowo wykorzystywano przy znaczeniu granicy wsi charakterystyczne elementy terenu, na przykład wiekowe i duże drzewa (buk, sosna, dąb), na których niekiedy rzeźbiono znak Krzyża Świętego. Oto trzy przykłady wymienienia takich właśnie znaków znajdujące się w początkowej części Opisania Granicznego wsi Chronowa [zachowałem oryginalny zapis]:

§IV
Od tegoż wspolnego, ktory iest wysuty Ciągnie się Granica w gorę miedzy około tychże samych krzaków Barańczuch zwane, do Gnoynika należące y z drugiey Strony około Pola Chronowskiego ad Nr. 1. należącego, aż dochodzi się do kopca 4., który iest wysuty w samey miedzy wkońcu Pola Gnoynickiego Granice zwanego, a pod polem Studzienki zwane Chronowskim ad Nr. 1. należącym, ten kopiec iest wspolnym od Gnoynika y Chronowa wysuty, wktórym iest Dąb rosnący.

§VII
Od tegoż kopca który iest wysuty w Srzodku między między dwiema Ścianami ciągnie się Granica takąż samą miedzą wedle Ściany Gnoynickiey, to iest krzaków i swoich Chronoskich, tudzież około Dębu, który stoi w miedzy, y iest Graniczący, y znakiem krzyża S. wycięty, od tego Dębu Ciągnie się Granica przez Debrzę, aż się dochodzi do Buku, który od Chronowa y Gnoynika w Granicy y iest Znakiem Krzyża Śgo znaczony na Wschód, a zdrugiey Strony na Pułnoc, potym się daley ciągnie w Górę Około Buku Dębu, aż do drogi, y tam iest nad tąż Drogą wysuty kopiec 7. Węgielny na przeciwko Gnoynickiemu.

§IX
Od tegoż Węgielnego obraca się Granica na Zachód takąż samą Drogą wedle Ściany Borowskiej, także wedle Lasu Chronowskiego iuż wzwyż opisanego, także przechodzi się około Sosny Znakiem krzyża S. znaczoney, aż się dochodzi do kopca 9. węgielnego, który iest wysuty od Ściany Borowskiey na Chronowskiey naprzeciwko grundam kopca dawnego, który ieszcze znać.

     W dalszej części dokumentu pojawia się jeszcze kilka tego typu zapisów.

Najbardziej interesujący jest jednak moim zdaniem znak graniczny przedstawiony pod numerem 19:

§XIX
Od tegoż ku Zachodowi ieszcze się ciągnie Granica tąż Samą Drogą około Ściany Borowskiey y Lasu Chronowskiego, aż się dochodzi do kopca 19. węgielnego, który iest od Borowskiey Granicy, za miedzą nad Drogą naprzeciwko kamienia, który jest w Borowskiej Granicy z Herbem Leliwa zwanym, to iest miesiąc y Gwiazda tudzież z Literami J.G. znaczony.

     Dlaczego uznałem ten znak za najciekawszy?
Na kamieniu wyryto herb Leliwa rodu Gołuchowskich. Litery J.G. to inicjały imienia i nazwiska ówczesnego dziedzica części Chronowa Józefa Gołuchowskiego z Wielkiego Gołuchowa. Był on w 1787 roku właścicielem 82,57 hektarów ziemi w obrębie Niwy Chronów Górny, co stanowiło 65,46% jej areału.
Ciekawe, czy kamień ten zachował się do naszych czasów. Szukać go trzeba gdzieś na granicy między Chronowem a Borówną z 1787 roku.

paragraf_herb

     Fragment Opisania Granicznego wsi Chronowa w Metryce józefińskiej z 1787 roku oraz herb Leliwa

Komentarze

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.